AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ

KONSTİTUSİYASI

Azərbaycan xalqı özünün çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrini davam etdirərək, “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya aktında əks olunan prinsipləri əsas götürərək, bütün cəmiyyətin və hər kəsin firavanlığının təmin edilməsini arzulayaraq, ədalətin, azadlığın və təhlükəsizliyin bərqərar edilməsini istəyərək, keçmiş, indiki və gələcək nəsillər qarşısında öz məsuliyyətini anlayaraq, suveren hüququndan istifadə edərək, təntənəli surətdə aşağıdakı niyyətlərini bəyan edir:

- Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qorumaq;

- Konstitusiya çərçivəsində demokratik quruluşa təminat vermək;

- vətəndaş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə nail olmaq;

- xalqın iradəsinin ifadəsi kimi, qanunların aliliyini təmin edən hüquqi, dünyəvi dövlət qurmaq;

- ədalətli iqtisadi və sosial qaydalara uyğun olaraq, hamının layiqli həyat səviyyəsini təmin etmək;

- ümumbəşəri dəyərlərə sadiq olaraq, bütün dünya xalqları ilə dostluq, sülh və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq və bu məqsədlə qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək.

Yuxarıda sadalanan ülvi niyyətlərlə ümumxalq sәsvermәsi-referendum yolu ilə bu Konstitusiya qəbul edilir.

BİRİNCİ BÖLMƏ

Ümumi müddəalar

I fəsil: Xalq hakİmİyyətİ

Maddə 1. Hakimiyyətin mənbəyi

Maddə 2. Xalqın suverenliyi

Maddə 3. Ümumxalq səsverməsi-referendum yolu ilə həll edilən məsələlər

Maddə 4. Xalqı təmsil etmək hüququ

Maddə 5. Xalqın vahidliyi

Maddə 6. Hakimiyyətin mənimsənilməsinə yol verilməməsi

II fəsil: Dövlətin əsasları

Maddə 7. Azərbaycan dövləti

Maddə 8. Azərbaycan dövlətinin başçısı

Maddə 9. Silahlı Qüvvələr

Maddə 10. Beynəlxalq münasibətlərin prinsipləri

Maddə 11. Ərazi

Maddə 12. Dövlətin ali məqsədi

Maddə 13. Mülkiyyət

Maddə 14. Təbii ehtiyatlar

Maddə 15. İqtisadi inkişaf və dövlət

Maddə 16. Sosial inkişaf və dövlət

Maddə 17. Ailə, uşaqlar və dövlət

Maddə 18. Din və dövlət

Maddə 19. Pul vahidi

Maddə 20. Dövlətin borclarına qoyulan məhdudiyyətlər

Maddə 21. Dövlət dili

Maddə 22. Paytaxt

Maddə 23. Azərbaycan dövlətinin rəmzləri

İKİNCİ BÖLMƏ

Əsas hüquqlar, azadlıqlar və vəzifələr

III fəsil: Əsas insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları

Maddə 24. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının əsas prinsipi

Maddə 25. Bərabərlik hüququ

Maddə 26. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsi

Maddə 27. Yaşamaq hüququ

Maddə 28. Azadlıq hüququ

Maddə 29. Mülkiyyət hüququ

Maddə 30. Əqli mülkiyyət hüququ

Maddə 31. Təhlükəsiz yaşamaq hüququ

Maddə 32. Şəxsi toxunulmazlıq hüququ

Maddə 33. Mənzil toxunulmazlığı hüququ

Maddə 34. Nikah hüququ

Maddə 35. Əmək hüququ

Maddə 36. Tətil hüququ

Maddə 37. İstirahət hüququ

Maddə 38. Sosial təminat hüququ

Maddə 39. Sağlam ətraf mühitdə yaşamaq hüququ

Maddə 40. Mədəniyyət hüququ

Maddə 41. Sağlamlığın qorunması hüququ

Maddə 42. Təhsil hüququ

Maddə 43. Mənzil hüququ

Maddə 44. Milli mənsubiyyət hüququ

Maddə 45. Ana dilindən istifadə hüququ

Maddə 46. Şərəf və ləyaqətin müdafiəsi hüququ

Maddə 47. Fikir və söz azadlığı

Maddə 48. Vicdan azadlığı

Maddə 49. Sərbəst toplaşmaq azadlığı  

Maddə 50. Məlumat azadlığı

Maddə 51. Yaradıcılıq azadlığı

Maddə 52. Vətəndaşlıq hüququ

Maddə 53. Vətəndaşlıq hüququnun təminatı

Maddə 54. Cəmiyyətin və dövlətin siyasi həyatında iştirak hüququ

Maddə 55. Dövlətin idarə olunmasında iştirak etmək hüququ

Maddə 56. Seçki hüququ

Maddə 57. Müraciət etmək hüququ

Maddə 58. Birləşmək hüququ

Maddə 59. Azad sahibkarlıq hüququ

Maddə 60. Hüquq və azadlıqların məhkəmə təminatı

Maddə 61. Hüquqi yardım almaq hüququ

Maddə 62. Məhkəmə aidiyyətinin dəyişdirilməsinə yol verilməməsi

Maddə 63. Təqsirsizlik prezumpsiyası

Maddə 64. Bir cinayətə görə təkrarən məhkum etməyə yol verilməməsi

Maddə 65. Məhkəməyə təkrar müraciət hüququ

Maddə 66. Qohumların əleyhinə ifadə verməyə məcbur etməyə yol verilməməsi

Maddə 67. Tutulanların, həbsə alınanların və cinayət törədilməsində təqsirləndirilən şəxslərin hüquqları 

Maddə 68. Zərərin ödənilməsini tələb etmək hüququ

Maddə 69. Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqları

Maddə 70. Siyasi sığınacaq hüququ

Maddə 71. İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təminatı

IV fəsil: Vətəndaşların əsas vəzifələri

Maddə 72. Vətəndaşların vəzifələrinin əsası

Maddə 73. Vergilər və başqa dövlət ödənişləri

Maddə 74. Vətənə sədaqət

Maddə 75. Dövlət rəmzlərinə hörmət

Maddə 76. Vətəni müdafiə

Maddə 77. Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması

Maddə 78. Ətraf mühitin qorunması

Maddə 79. Qanuna zidd vəzifələrin icrasına yol verilməməsi

Maddə 80. Məsuliyyət 

ÜÇÜNCÜ BÖLMƏ
Dövlət hakimiyyəti

V fəsil: Qanunvericilik hakimiyyəti

Maddə 81. Qanunvericilik hakimiyyətinin həyata keçirilməsi

Maddə 82. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin say tərkibi

Maddə 83. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının seçkilərinin əsasları

Maddə 84. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi çağırışının səlahiyyət müddəti

Maddə 85. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlığına namizədlərə aid tələblər

Maddə 86. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının seçkilərinin nəticələrinin yoxlanılması və təsdiqi

Maddə 87. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının səlahiyyətinin bitməsi

Maddə 88. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sessiyaları

Maddə 89. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlığından məhrumetmə və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının səlahiyyətlərinin itirilməsi

Maddə 90. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının toxunulmazlığı

Maddə 91. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatının məsuliyyətə cəlb olunmasına qoyulan qadağanlar

Maddə 92. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin işinin təşkili

Maddə 93. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktları

Maddə 94. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin müəyyən etdiyi ümumi qaydalar

Maddə 95. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin həll etdiyi məsələlər

Maddə 96. Qanunvericilik təşəbbüsü hüququ

Maddə 97. Qanunların imzalanmaq üçün təqdim olunması müddəti

Maddə 98. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin aktlarının qüvvəyə minməsi

VI fəsil: İcra hakimiyyəti

Maddə 99. İcra hakimiyyətinin mənsubiyyəti

Maddə 100. Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizədlərə aid tələblər

Maddə 101. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin əsasları

Maddə 102. Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkilərinin yekunları

Maddə 103. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilmiş şəxsin andı

Maddə 105. Azərbaycan Respublikası Prezidenti vəzifədən getdikdə onun səlahiyyətlərinin icrası

Maddə 106. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin toxunulmazlığı

Maddə 107. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaşdırılması

Maddə 108. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təminatı

Maddə 109. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətləri

Maddə 110. Qanunların imzalanması

Maddə 111. Hərbi vəziyyət elan edilməsi

Maddə 112. Fövqəladə vəziyyət tətbiq edilməsi

Maddə 113. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin aktları

Maddə 114. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin statusu

Maddə 115. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin tərkibi

Maddə 116. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin istefası

Maddə 117. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclasları

Maddə 118. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin təyin edilməsi qaydası

Maddə 119. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin səlahiyyətləri

Maddə 120. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin aktları

Maddə 121. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlüyünə namizədlərə dair tələblər

Maddə 122. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlərinə aid tələblər

Maddə 123. Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin toxunulmazlığı

Maddə 124. Yerlərdə icra hakimiyyəti

VII fəsil: Məhkəmə hakimiyyəti

Maddə 125. Məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi

Maddə 126. Hakimliyə namizədlərə aid tələblər

Maddə 127. Hakimlərin müstəqilliyi, ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinin əsas prinsipləri və şərtləri

Maddə 128. Hakimlərin toxunulmazlığı

Maddə 129. Məhkəmə qərarları və onların icrası

Maddə 130. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi

Maddə 131. Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi

Maddə 132. Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri

Maddə 133. Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu

VIII fəsil: Naxçıvan Muxtar Respublikası

Maddə 134. Naxçıvan Muxtar Respublikasının statusu

Maddə 135. Naxçıvan Muxtar Respublikasında hakimiyyətlərin bölünməsi

Maddə 136. Naxçıvan Muxtar Respublikasının ali vəzifəli şəxsi

Maddə 137. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi

Maddə 138. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin müəyyən etdiyi ümumi qaydalar

Maddə 139. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin həll etdiyi məsələlər

Maddə 140. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Nazirlər Kabineti

Maddə 141. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yerli icra hakimiyyəti

DÖRDÜNCÜ BÖLMƏ

Yerli özünüidarəetmə

IX fəsil: Bələdiyyələr

Maddə 142. Yerlərdə özünüidarənin təşkili

Maddə 143. Bələdiyyələrin işinin təşkili

Maddə 144. Bələdiyyələrin səlahiyyətləri

Maddə 145. Bələdiyyələrin qərarları

Maddə 146. Bələdiyyələrin müstəqilliyinin təminatı

BEŞİNCİ BÖLMƏ

Hüquq və qanun

X fəsil: Qanunvericilik sistemi

Maddə 147. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının hüquqi qüvvəsi

Maddə 148. Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik sisteminə daxil olan aktlar

Maddə 149. Normativ hüquqi aktlar

Maddə 150. Bələdiyyə aktları

Maddə 151. Beynəlxalq aktların hüquqi qüvvəsi

XI fəsil: Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər

Maddə 152. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklərin qəbul edilməsi qaydası

Maddə 153. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində dəyişikliklərin təklif edilməsi qaydası

Maddə 154. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətlərinin məhdudlaşdırılması

Maddə 155. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər təklif edilməsi təşəbbüsünün məhdudlaşdırılması

XII fəsil: Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələr

Maddə 156. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələrin qəbul edilməsi qaydası

Maddə 157. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına əlavələrin təklif edilməsi təşəbbüsü

Maddə 158. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavələrin təklif edilməsi təşəbbüsünün məhdudlaşdırılması

Keçid müddəaları

1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası referendumla qəbul edildikdən sonra rəsmən dərc olunduğu gündən qüvvəyə minir. Bu Konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən 1978-ci il aprelin 21-də qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (Əsas Qanunu) qüvvədən düşür.

2. Bu Konstitusiyanın qüvvəyə minməsinə qədər seçilmiş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti bu Konstitusiya ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə aid edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirir.

3. Bu Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin V hissəsi bu Konstitusiya qəbul edildikdən sonra seçilən Azərbaycan Respublikası Prezidentinə şamil edilir.

4. Azərbaycan Respublikası xalq deputatlarının və Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin yaratdığı Milli Məclisin səlahiyyətləri yeni seçilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclas günü başa çatır. Yeni seçilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk iclası Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin azı 83 deputatının seçildiyi gündən bir həftə sonra keçirilir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin ilk sessiyası 1996-cı il mayın 31-dək davam edir.

1995-ci il avqustun 15-də qəbul edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilər haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 85-ci maddəsi bu Qanun əsasında seçilmiş Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin birinci çağırışının səlahiyyətləri bitənədək qüvvədədir.

5. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən bu Konstitusiyada müəyyən edilən səlahiyyətləri həyata keçirir.

6. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindiyi gündən Azərbaycan Respublikası yerli xalq Deputatları Sovetlərinin səlahiyyətlərinə xitam verilir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi yerli xalq deputatları sovetlərinə aid edilmiş sәlahiyyәtlәri yerli icra hakimiyyəti orqanları həyata keçirir.

7. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindikdən sonra iki il müddətində yerli özünüidarə haqqında qanun qəbul edilməli və bələdiyyələrə seçkilər keçirilməlidir.

8. Bu Konstitusiyanın qəbul edildiyi günədək Azərbaycan Respublikasının ərazisində qüvvədə olan qanunlar və başqa normativ hüquqi aktlar bu Konstitusiyaya zidd olmayan hissədə öz qüvvəsini saxlayır.

9. Bu Konstitusiya qüvvəyə minənədək fəaliyyət göstərən Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri ədalət mühakiməsini Konstitusiyada müəyyən edilən səlahiyyətlərə və prinsiplərə uyğun həyata keçirir.

10. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindiyi gündən bir il ərzində hakimlərin statusu, məhkəmə quruluşu və məhkəmə islahatı ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının bu Konstitusiyaya uyğun olan qanunvericiliyi qəbul edilməlidir və Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin hakimləri yenidən təyin edilməlidir. Həmin qanunvericilik qəbul edilənədək hakimlərin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi bu Konstitusiya qüvvəyə minənədək qüvvədə olan qanunvericilik əsasında həyata keçirilir.

11. Bu Konstitusiya qüvvəyə mindiyi gündən bir il müddətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilməli və Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yaradılmalıdır. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi yaradılanadək bu Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin səlahiyyətləri həyata keçirilmir. Bu Konstitusiyanın 130-cu maddəsinin III hissəsinin 7-ci bəndində nəzərdə tutulmuş məsələni Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi həll edir.

12. Azərbaycan Respublikasının Ali Arbitraj Məhkəməsi bu Konstitusiyanın qüvvəyə mindiyi gündən Azərbaycan Respublikasının İqtisad Məhkəməsi adlanır və qüvvədə olan qanunvericiliklə müəyyən olunmuş səlahiyyətləri həyata keçirir.

12 Noyabr 1995-ci il